''പൂര്വപദവും ഉത്തരപദവും സംസ്കൃതമാണെങ്കില് സംസ്കൃതരീത്യാ സന്ധി ചെയ്യണം. അതാണ് നിലവിലുള്ള നിയമം. ഏതെങ്കിലും സ്വരത്തിനുമുമ്പ് ഇ, ഉ, ഋ, (ഇലു) എന്നീ വര്ണങ്ങള് വന്നാല്, ഇവയ്ക്ക് യഥാക്രമം യ്, വ്, ര്, ല് എന്നീ മധ്യമങ്ങള് ആദേശമായി വരും. ഇ - ഈ = യ്, ഉ - ഊ = വ്, ഋ - = ര്, - = ല് എന്നിങ്ങനെയാണ് ആദേശത്തിന്റെ ക്രമം. 'ഇകോ യണചി' (VI-I-77) എന്നാണതിന്റെ പാണിനീയസൂത്രം. ഇ യുടെ സ്ഥാനത്തില് യ്, ഉവിന്റെ സ്ഥാനത്തില് വ്, ഋ വിന്റെ സ്ഥാനത്തില് ര്, വിന്റെ സ്ഥാനത്തില് ല് എന്നിങ്ങനെ യഥാസംഖ്യം ആദേശങ്ങള് ഗ്രഹിച്ചുകൊള്ളണമെന്നാണ് സൂത്രാര്ഥം. സൂത്രത്തില് വും ഉള്പ്പെട്ടിട്ടുണ്ടെങ്കിലും വില് അവസാനിക്കുന്ന ശബ്ദങ്ങള് അസാധാരണങ്ങള് ആകയാല് നാം കാരസന്ധിക്ക് ഉദാഹരണം തേടി വിഷമിക്കേണ്ട എന്നും പാണിനീയ പ്രദ്യോതകാരനായ ഐ.സി. ചാക്കോ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്.* ഇവ ഉദാഹരിച്ചു സമര്ഥിക്കാം.
*പ്രകൃതി + അവസ്ഥകള് = പ്രകൃത്യവസ്ഥകള്. പ്രകൃതിയുടെ അവസ്ഥകള് എന്നര്ഥം. ഭൂമി, ജലം, അഗ്നി, വായു, ആകാശം, മനസ്സ്, ബുദ്ധി, അഹങ്കാരം എന്നീ എട്ടെണ്ണമാണ് പ്രകൃത്യവസ്ഥകള്. 'പ്രകൃത്യവസ്തകള്', 'പ്രകൃത്യാവസ്ഥകള്' എന്നീ രൂപങ്ങള് തെറ്റാണ്. ഉച്ചാരണത്തിലും എഴുത്തിലും അവ ഒഴിവാക്കണം. പ്രകൃതി + അനുസരണം = പ്രകൃത്യനുസരണം. പ്രകൃതിക്ക് അനുസരിച്ച്; പ്രകൃതിയെ അനുസരിക്കല് എന്നെല്ലാം അര്ഥവും വരും.
പ്രകൃതി + അതീതം ണ്ണ പ്രകൃത് + യ് + അതീതം = പ്രകൃത്യതീതം; മനു + അന്തരം ണ്ണ മന് + വ് + അന്തരം = മന്വന്തരം; പിതൃ + അധികാരം ണ്ണ പിത് + ത് + ര് + അധികാരം = പിത്രധികാരം. ബുദ്ധി + ഉപദേശം = ബുദ്ധ്യുപദേശം, അണു + ആയുധം = അണ്വായുധം, വധു + ഇംഗിതം = വധ്വിംഗിതം, ജനിതൃ + ഈ = ജനിത്രി, മാതൃ + ഉപദേശം = മാത്രുപദേശം എന്നിങ്ങനെയാണ് സന്ധി ചെയ്യേണ്ടത്. പകരം പിരിച്ചെഴുത്തു രൂപങ്ങളെ പ്രോത്സാഹിപ്പിച്ചാല് സമാസബോധം നഷ്ടപ്പെടും.
*ചാക്കോ, ഐ.സി. പാണിനീയപ്രദ്യോതം അഥവാ പാണിനിസൂത്രങ്ങളുടെ മലയാളവ്യാഖ്യാനം, കേരളഭാഷാ ഇന്സ്റ്റിറ്റ്യൂട്ട്, തിരുവനന്തപുരം, 2012, പുറം - 46.