അമ്പത്തിയെട്ടാമത് ആഗോളമാധ്യമദിനത്തോടനുബന്ധിച്ച് ഫ്രാന്‍സിസ് മാര്‍പാപ്പാ നല്കിയ സന്ദേശത്തില്‍നിന്ന്:

ലോകസമാധാനദിനത്തോടനുബന്ധിച്ച് നിര്‍മിതബുദ്ധിയെക്കുറിച്ചും അതിന്റെ സംവിധാനങ്ങളുടെ വികാസത്തെക്കുറിച്ചും ഒരു സന്ദേശം ഞാന്‍ നല്കി
യിരുന്നു. അറിവിന്റെയും ആശയവിനിമയത്തിന്റെയും മേഖലയെ സമൂലമായി ബാധിക്കുന്ന സങ്കേതമാണത്. ഇത് സാമൂഹികജീവിതത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനശിലകളെത്തന്നെ സ്വാധീനിക്കാന്‍ പോന്നതാണ്. ഈ മേഖലയിലെ വിദഗ്ധരെ മാത്രമല്ല ഈ മാറ്റങ്ങള്‍ ബാധിക്കുക; പ്രത്യുത, നാം ഓരോരുത്തരെയുമത്രേ.  അദ്ഭുതകരമായ ഈ നൂതനാവിഷ്‌കാരങ്ങളുടെ ത്വരിതഗതിയിലുള്ള വ്യാപനവും അവയുടെ പ്രവര്‍ത്തനശൈലിയും സാധ്യതകളും സമഗ്രമായി മനസ്സി
ലാക്കാനും അംഗീകരിച്ചാസ്വദിക്കാനുമുള്ള കഴിവ് നമ്മില്‍ ഭൂരിഭാഗം ആളുകള്‍ക്കും ഇല്ല. ഒരേസമയം അത് അതിശയിപ്പിക്കുന്നതും വഴിതെറ്റിക്കുന്നതുമത്രേ! മനുഷ്യസ്വഭാവത്തെക്കുറിച്ചും മനുഷ്യന്റെ അനന്യതയെക്കുറിച്ചും മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ ഭാവിയെക്കുറിച്ചുംആഴത്തിലുള്ള ചില ചോദ്യങ്ങള്‍, സ്വാഭാവികമായും ഉന്നയിക്കാന്‍ നിര്‍മിതബുദ്ധിയുടെ ഇക്കാലം നമ്മെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നുണ്ട്. 
ആരംഭം ഹൃദയത്തില്‍നിന്നാകട്ടെ!
ഒരു നൂറ്റാണ്ടിനുമുമ്പ്, റൊമാനോ  ഗ്വര്‍ദീനി  (Romano Guardini) സാങ്കേതികവിദ്യയെക്കുറിച്ചും മനുഷ്യകുലത്തെക്കുറിച്ചും വിചിന്തനം നടത്തി. 'അപ്രത്യക്ഷമാകാന്‍ വിധിക്കപ്പെട്ട മനോഹരമായ ഒരു ലോകത്തെ പരിരക്ഷിക്കാനുള്ള  ഉദ്യമത്തില്‍ നവമായതിനെ തിരസ്‌കരിക്കരുത്' എന്നായിരുന്നു ഗ്വര്‍ദീനി നമ്മോടാഹ്വാനം ചെയ്തത്. അതേസമയം, പ്രവാചകധീരതയോടെ അദ്ദേഹം
നല്കുന്ന മുന്നറിയിപ്പ് ഏറെ ശ്രദ്ധേയമത്രേ! 'നാം ആയിരിക്കുന്നത് നിരന്തരംആയിത്തീരാനുള്ള പ്രക്രിയയിലാണ്' (We are constantly in the process of becoming).  . ഓരോ വ്യക്തിയും തങ്ങളുടേതായ രീതിയില്‍ തുറന്ന മനസ്സോടും, മനുഷ്യത്വരഹിതവും നശീകരണസ്വഭാവവുമുള്ള സകലതിനെയുംകുറിച്ചുള്ള തികഞ്ഞ സംവേദനക്ഷമതയോടും ഈ പ്രക്രിയയിലേക്കു പ്രവേശിക്കേണ്ടതുണ്ട്. 
ചരിത്രത്തിലെ ഈ നിര്‍ണായകഘട്ടത്തില്‍, സാങ്കേതികവിദ്യയില്‍  സമ്പന്നരായിരിക്കുമ്പോള്‍ത്തന്നെ മനുഷ്യത്വത്തില്‍ ദരിദ്രരായിരിക്കുന്നതില്‍ വലിയ അപകടസാധ്യതയുണ്ട്. അപ്പോള്‍ നമ്മുടെ പരിചിന്തനങ്ങള്‍ ആരംഭിക്കേണ്ടത് മനുഷ്യഹൃദയത്തില്‍നിന്നുതന്നെയാകണം.  സത്യദര്‍ശനത്തില്‍ ഒരു ആത്മീയവീക്ഷണം സ്വീകരിക്കുന്നതിലൂടെ, ഹൃദയജ്ഞാനം വീണ്ടെടുക്കുന്നതിലൂടെ മാത്രമേ നമ്മുടെ കാലഘട്ടത്തിന്റെ നൂതനത്വത്തെ അഭിമുഖീകരിക്കാനും വ്യാഖ്യാനിക്കാനും സാധ്യമാവൂ! സമ്പൂര്‍ണമായ ആശയവിനിമയവും അങ്ങനെമാത്രമേ സാക്ഷാത്കരിക്കാനാവൂ. ബൈബിളില്‍ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെയും തീരുമാനങ്ങളെടുക്കുന്നതിന്റെയും ഇടമായിക്കാണുന്നത് ഹൃദയത്തെയത്രേ! അത് പ്രതീകവത്കരിക്കുന്നത് ഉദ്ഗ്രഥനവും ഐക്യവുമാണ്. അതേ
സമയം, അത് നമ്മുടെ വികാരവിചാരങ്ങളെയും സ്വപ്‌നങ്ങളെയും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നുമുണ്ട്.സര്‍വോപരി, ദൈവവുമായി കണ്ടുമുട്ടുന്ന ഒരു ആന്തരികതലംകൂടി അതിനുണ്ട്. ഹൃദയജ്ഞാനം സാകല്യത്തെ അതിന്റെ വിവിധ ഘടകങ്ങളുമായി സംയോജിപ്പിക്കുന്നതിനുള്ള സവിശേഷസിദ്ധി നമുക്കു സമ്മാനിക്കാന്‍ പോന്നതാണ്. നമ്മുടെ തീരുമാനങ്ങളും അവയുടെ പ്രത്യാഘാതങ്ങളും കുലീനതയും രോഗാതുരതയും ഭൂതവും ഭാവിയും വ്യക്തിത്വവും വലിയൊരു സമുദായത്തിലെ അംഗത്വവും എല്ലാം ആശ്ലേഷിക്കുന്ന ഒന്നാണത്. 
ഹൃദയത്തിന്റെ ജ്ഞാനം അതിനെ തീക്ഷ്ണതയോടെ അന്വേഷിക്കുന്നവര്‍ക്കു സംലഭ്യമാണ്. അതിനെ സ്‌നേഹിക്കുന്നവര്‍ക്ക് അതു ദര്‍ശിക്കാനും, അതി
നെ ആശ്രയിക്കുന്നവര്‍ക്ക് അതു മുന്‍കൂട്ടിത്തന്നെ ആര്‍ജിക്കാനും കഴിയും.
യോഗ്യതയുള്ളവരെ ജ്ഞാനം അന്വേഷിച്ചുചെല്ലുന്നു. (ജ്ഞാനം 6:12-16). ഉപദേശം സ്വീകരിക്കുന്നവരുടെകൂടെയാണ് വിവേകം. (സുഭാഷിതങ്ങള്‍ 13:10).
ശ്രവിക്കാനുള്ള ഹൃദയമുള്ളവനെയുംശിക്ഷണം വേണ്ടവനെയും അത് അനുഗമിക്കും (1 രാജാ. 3:9). പരിശുദ്ധാത്മാവിന്റെ ദാനമായ അത് ദൈവത്തിന്റെ കണ്ണുകളോടെ എല്ലാം ദര്‍ശിക്കാന്‍ നമ്മെ പ്രാപ്തരാക്കുന്നു. പാരസ്പര്യത്തെയുംസാഹചര്യങ്ങളെയും സംഭവങ്ങളെയുംഅവയുടെ മൂടുപടം നീക്കി, അവയുടെ
യഥാര്‍ഥ അര്‍ഥതലങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കിത്തരാന്‍ പോന്നതാണത്. ഇത്തരമൊരുജ്ഞാനമില്ലാതെ ജീവിതം രുചിയും രൂക്ഷതയുമില്ലാത്തതാകുന്നു. ജ്ഞാനം
എന്ന പദത്തിന്റെ കൃത്യമായ അര്‍ഥം അതിന്റെ ലത്തീന്‍ മൂലമായ സപ്പേരെ (sapere ) എന്ന  പദവും അതിന്റെ നാമരൂപമായ സപ്പോര്‍(sapor) എന്ന പദവു
മായി ബന്ധപ്പെട്ടാണു നില്ക്കുന്നത്. 'സപ്പോര്‍' എന്ന ലത്തീന്‍ പദത്തിന്റെ അര്‍ഥം 'രുചി പകരുക' എന്നര്‍ഥം വരുന്ന '`Savour''  എന്ന ഇംഗ്ലീഷ്പദവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണു നില്ക്കുന്നത്. 
അവസരവും അപകടവും 
ഇത്തരം ജ്ഞാനം യന്ത്രങ്ങളില്‍നിന്നു ലഭ്യമല്ല. നിര്‍മിതബുദ്ധിയെ ഇന്നു വിളിക്കുന്ന ഓമനപ്പേരാണ് യന്ത്രപഠനം അഥവാ മെഷീന്‍ ലേണിങ്(Machine learning).  ശാസ്ത്രസാഹിത്യത്തില്‍ ഇന്ന് ഉപയോഗിക്കുന്ന സംജ്ഞയാണത്. ഇവിടെ ഉപയോഗിക്കപ്പെടുന്ന  ബുദ്ധി(Intelligence)എന്ന പദത്തിന്, മനുഷ്യരെ വഴിതെറ്റിച്ചുനയിക്കാനുള്ള സ്വഭാവമുണ്ട്. സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകള്‍ ശേഖരിച്ചുവയ്ക്കു
ന്നതിനും പരസ്പരം സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകള്‍ ബന്ധപ്പെടുത്തി താരതമ്യം ചെയ്യുന്നതിനും അപഗ്രഥിക്കുന്നതിനും മനുഷ്യനെക്കാള്‍ കഴിവ് യന്ത്രത്തിനുണ്ട് എന്ന കാര്യം അവിതര്‍ക്കിതമാണ്. എന്നാല്‍, അവയുടെ അര്‍ഥതലങ്ങള്‍ മനസ്സിലാക്കാന്‍ മനുഷ്യനുമാത്രമേ സാധിക്കൂ. മനുഷ്യനെപ്പോലെ കാണപ്പെടുന്ന രീതിയില്‍ യന്ത്രത്തെ നിര്‍മിക്കുക എന്ന കര്‍മമായി ഇതിനെ ലഘൂകരിച്ചു കാണാനാവില്ല. തങ്ങള്‍ സര്‍വശക്തരാണെന്ന മിഥ്യാധാരണയുടെ അടിസ്ഥാനം തങ്ങള്‍ പരിപൂര്‍ണമായ സ്വയംഭരണാധികാരമുള്ളവരാണെന്നും കൂടിയാലോചനകള്‍ ഒന്നും കൂടാതെ തീരുമാനങ്ങള്‍ കൈക്കൊള്ളാന്‍ പോന്നവരാണെന്നും ഉള്ള താന്‍പോരിമയാണ്. സാമൂഹികമായ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളും കടപ്പാടും തങ്ങള്‍ക്കില്ലായെന്നുമാണ് ഈ ചിന്താഗതിക്കാരുടെ അഭിപ്രായം. തങ്ങള്‍ ദൈവത്തിന്റെ  സൃഷ്ടികളാണെന്ന അന്തസ്സും യാഥാര്‍ഥ്യവും ഇക്കൂട്ടര്‍ സൗകര്യപൂര്‍വം മറക്കുകയാണ്.
കമ്പ്യൂട്ടര്‍ എന്ന പദത്തിന്റെ ഉത്പത്തി 'കൂടെ ചിന്തിക്കുക' യെന്ന അര്‍ഥം വരുന്ന "Com-puto' - പൂത്തോ) എന്ന ലത്തീന്‍പദത്തില്‍നിന്നത്രേ. ഓരോ ഉപകരണവും ദുരുപയോഗം ചെയ്യാനുള്ള സാധ്യത നിലനില്ക്കുന്നുണ്ട്. ദൈവത്തെക്കൂടാതെ ദൈവമാകാനുള്ള ആദിമകാലംതൊട്ടുള്ള, മനുഷ്യന്റെ പ്രലോഭനംതന്നെയാണ് അതിനുള്ള കാരണം (നോക്കുക - ഉത്പത്തി3). ദൈവകൃപപോലെ സൗജന്യമായി ലഭിക്കേണ്ടതും സമ്മാനമായി സ്വീകരിച്ച് സര്‍വരും കൂട്ടായ്മയില്‍ ആസ്വദിക്കേണ്ടതുമായതിനെ സ്വന്തം പ്രയത്‌നത്താല്‍ നേടിയെടുക്കാം എന്ന ചിന്തയും ഇതിനു പിറകിലുണ്ട്. ഹൃദയത്തിന്റെ ആഭിമുഖ്യവും ചായ്വും അനുസരിച്ച്, കരഗതമായിട്ടുള്ളവയെല്ലാം ഒരേസമയം ഒരവസരവും ഭീഷണിയുമത്രേ. ആശയവിനിമയത്തിനും കൂട്ടായ്മയ്ക്കുമായി സൃഷ്ടിക്കപ്പെട്ട മനുഷ്യശരീരം തന്നെ ഹിംസയുടെയും കൊടിയ  അക്രമത്തിന്റെയും ഉപകരണമായി മാറാം. അതുപോലെതന്നെ, മനുഷ്യന്റെ സാങ്കേതികമായ കൂട്ടിച്ചേര്‍ക്കലുകള്‍ മനുഷ്യരുടെ സ്‌നേഹസേവനത്തിനായും ശത്രുതാപരമായ പ്രാമാണ്യത്തിനായും അധിനിവേശത്തിനായുമുള്ള ഉപകരണങ്ങളായി ഉപയോഗിക്കപ്പെടാം. ആര്‍ട്ടിഫിഷ്യല്‍ ഇന്റലിജന്‍സ് സംവിധാനങ്ങള്‍ക്ക് അജ്ഞതയെ അകറ്റി, വിവിധ ജനങ്ങള്‍ക്കിടയിലും തലമുറകള്‍ക്കിടയിലും അറിവു കൈമാറ്റം ചെയ്യുന്നതിനും സഹായകരമായി വര്‍ത്തിക്കാം. ഉദാഹരണത്തിന്, പുരാതനയുഗത്തിലെ രേഖപ്പെടുത്തപ്പെട്ട അറിവിന്റെ ബൃഹത്തായ പൈതൃകത്തെ സംലഭ്യമാക്കാനും മനസ്സിലാക്കിക്കൊടുക്കാനും നിര്‍മിതബുദ്ധിക്കു സാധിക്കും. പൊതുവായ ഒരു ഭാഷയില്ലാത്ത വ്യക്തികള്‍ക്കിടയിലും ആശയവിനിമയം സാധ്യമാക്കാന്‍ പോന്നതാണത്. അതേസമയം, വൈജ്ഞാനികമായ മലിനീകരണത്തിന്റെ (Cognitive pollution)  ഒരു സ്രോതസ്സായി അതു മാറാം. സത്യത്തെ വക്രീകരിച്ച്  ഭാഗികമോ സമ്പൂര്‍ണമോ ആയ തെറ്റായ ആഖ്യാനങ്ങളിലൂടെ, അതാണ് സത്യം എന്നു പ്രചരിപ്പിക്കാനും പ്രക്ഷേപണം ചെയ്തു ജനങ്ങളെ വിശ്വസിപ്പിക്കാ
നുമുള്ള സാധ്യത ഏറെയാണ്. വ്യാജവാര്‍ത്തകള്‍ പ്രചരിപ്പിച്ച് തെറ്റായ വിവരം മനപ്പൂര്‍വം നല്കുക (Disinformation)  എന്നത് ദീര്‍ഘകാലമായുള്ള പ്രശ്‌നമത്രേ ആഴമായ വ്യാജം  (Deep fake) ഉപയോഗിച്ച്, തികച്ചും വിശ്വസനീയമായ രീതിയില്‍ സചിത്രമായി അവതരിപ്പിച്ചുകൊണ്ടുള്ള അസത്യപ്രസ്താവനകള്‍ ഇന്നു സാധ്യമാണ്. ഒരു വ്യക്തി ഒരിക്കലും പറയാത്ത കാര്യങ്ങള്‍പോലും, അയാളുടെതന്നെ ശബ്ദവും വാക്കുകളും ഉപയോഗിച്ചുകൊണ്ടുള്ള ശബ്ദസന്ദേശങ്ങള്‍ (Audio messages)  ഇന്നു പ്രചരിപ്പിക്കാനാവും! ഇത്തരം പ്രോഗ്രാമുകളുടെ പുറകിലുള്ള കൃത്രിമമാതൃകയും അനുകരണ സാങ്കേതികവിദ്യയും (Technology of simulation) ചില സാഹചര്യങ്ങളില്‍, മേഖലകളില്‍, ഉപയോഗപ്രദമാണ്. മനുഷ്യബന്ധങ്ങളെ വക്രീകരിച്ചു ശിഥിലമാക്കുകയും സത്യത്തെ വളച്ചൊടിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോള്‍ അത് വികൃതമായിത്തീരുന്നു.
നിര്‍മിതബുദ്ധിയുടെ ആദ്യതരംഗം ഉണ്ടായ സാമൂഹികമാധ്യമങ്ങളിലെ ഈ അവ്യക്തതയും ധൈര്യവും നാം അനുഭവിച്ചറിഞ്ഞതാണ്. സാമൂഹികമാധ്യമത്തിന് ഏറെ സാധ്യതകളുള്ളപ്പോള്‍ത്തന്നെ അപകടസാധ്യതകളും അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ട രോഗലക്ഷണങ്ങളുമുണ്ട്. നിര്‍മിതബുദ്ധിയുടെ രണ്ടാമത്തെ ലെവലായ, ഉപമേഖലയായ ജനറേറ്റീവ് ആര്‍ട്ടിഫിഷ്യല്‍ ഇന്റലിജന്‍സ് പ്രതിനിധികരിക്കുന്നത് ഉചിതമായ ഒരു കുതിച്ചുചാട്ടംതന്നെയാണെന്നത് അവിതര്‍ക്കിതമാണ്. എന്നാല്‍, ഇവിടെയും വേണ്ട നിയന്ത്രണങ്ങള്‍ ആവശ്യമാണ്. അവയെ വേണ്ടവിധം മനസ്സിലാക്കുകയും അംഗീകരിച്ചാദരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോള്‍ത്തന്നെ അവ തെറ്റായ കരങ്ങളില്‍ എത്തപ്പെട്ട് ദുരുപയോഗം ചെയ്യപ്പെടാതിരിക്കാന്‍ ശ്രദ്ധിക്കേണ്ടതുണ്ട്. മനുഷ്യധിഷണയുടെയും നൈപുണ്യത്തിന്റെയും ഏത് ഉത്പന്നംപോലെതന്നെ അല്‍ഗോരിതങ്ങളും  നിഷ്പക്ഷമല്ല. അക്കാരണത്താല്‍, അവയുടെ ദുരുപയോഗം തടയുന്നതിനുള്ള സത്വരനടപടികള്‍ ആവശ്യമാണ്. ധാര്‍മികനിയന്ത്രണങ്ങളെ  സമാദരിക്കുന്ന മാതൃകകളാണ് നിര്‍ദേശിക്കേണ്ടത്. സാമൂഹികനീതിക്കു നിരക്കാത്തവിധത്തിലും മനുഷ്യര്‍ക്കിടയില്‍ വിഭാഗീയതയും  ശത്രുതയും സൃഷ്ടിക്കുന്ന തരത്തിലും അവ ഉപയോഗിക്കപ്പെടാതെ നോക്കേണ്ടതുണ്ട്.  ബഹുസ്വരതയെ ഹനിക്കുന്നതിനും പൊതുജനാഭിപ്രായത്തെ ഒരു പ്രത്യേക വിഭാഗത്തിനുവേണ്ടി മാത്രം അട്ടിമറിക്കുന്നതിനും അവസരമൊരുക്കാന്‍ പാടില്ല. അന്തര്‍ദേശീയസമൂഹത്തോട് എനിക്ക് അഭ്യര്‍ഥിക്കാനുള്ളത്, നിര്‍മിതബുദ്ധിയുടെ വികസനവും വിവിധരീതിയിലുള്ള ഉപയോഗവും സംബന്ധിച്ച് ഏവര്‍ക്കും ബാധകമായ ഒരു അന്തര്‍ദേശീയ ഉടമ്പടി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതില്‍ സഹകരിച്ചു പ്രവര്‍ത്തിക്കണമെന്നത്രേ.
അതേസമയം, ഏതൊരു മാനുഷികസാഹചര്യത്തിലുമുള്ളതുപോലെ നിയന്ത്രണങ്ങള്‍മാത്രം മതിയാവും  എന്നു ധരിക്കരുത്. 
മനുഷ്യത്വത്തിലുള്ള വളര്‍ച്ച കൂട്ടായ വളര്‍ച്ചയിലേക്കാണു നാമേവരും വിളിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്. ഈ വളര്‍ച്ച മനുഷ്യത്വത്തിലേക്കുള്ള വളര്‍ച്ചയും മനുഷ്യമഹാകുടുംബത്തിന്റെ വളര്‍ച്ചയുമത്രേ. ബഹുസ്വരവും വിവിധ വര്‍ഗങ്ങളെയും ജനത്തിനെയും ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്നതും വിവിധ മതങ്ങളെയും സംസ്‌കാരങ്ങളെയും ആശ്ലേഷിക്കുന്നതുമായ സങ്കീര്‍ണമായ ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ സംരചനയില്‍ ഗുണപരമായ ഒരു കുതിപ്പ് നടത്താന്‍ നാം വെല്ലുവിളിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുകയാണ്.  ആശയവിനിമയത്തിന്റെയും വിജ്ഞാനത്തിന്റെയും ഈ പുതിയ ഉപകരണങ്ങളുടെ സൈ
ദ്ധാന്തികമായ വികാസത്തെക്കുറിച്ചും അവയുടെ ദൈനംദിന ജീവിതത്തിലെ ഉപയോഗത്തെക്കുറിച്ചും ശ്രദ്ധയോടെ വിചിന്തനംനടത്താനും നാം വിളിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. നന്മയ്ക്കായുള്ള അവയുടെ ബൃഹത്തായ സാധ്യതകളോടൊപ്പം ചില അപകടസാധ്യതകളും അവയെ പിന്തുടരുന്നുണ്ട്. എല്ലാറ്റിനെയും അമൂര്‍ത്തമായ  കണക്കുകൂട്ടലുകളായി മാറ്റിമറിക്കാനും വ്യക്തികളെ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കായി (Data) മാത്രം ലഘൂകരിച്ചു കാണാനുമുള്ള സാധ്യതയുണ്ട്. ചിന്തയെന്നത്, ഒരു യാന്ത്രികപ്രക്രിയ മാത്രമാണെന്നും അനുഭവജ്ഞാനമെന്നത്, ഒറ്റപ്പെട്ട കേസാണെന്നും, കരുതാനും നന്മയെ ലാഭമായിമാത്രം നോക്കിക്കാണാനും, സര്‍വോപരി, ഓരോ വ്യക്തിയുടെയും തനിമയും അനന്യതയും നിഷേധിക്കുകയും ചെയ്തുകൊണ്ട് അവന്റെയും അവളുടെയും കഥകളെ നിഷേധിക്കാനുമുള്ള സാധ്യതയും നിലനില്ക്കുന്നുണ്ട്. സത്യത്തിന്റെയും ഉണ്‍മയുടെയും മൂര്‍ത്തഭാവങ്ങള്‍, അപ്രകാരം സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകളുടെയും ' ഡാറ്റ'യുടെയും ബാഹുല്യത്തിന്റെ കോലാഹലങ്ങളില്‍ അലിഞ്ഞില്ലാതാവുന്നുവെന്നതാണ്, യാഥാര്‍ഥ്യം.
ഡിജിറ്റല്‍ വിപ്ലവത്തിന് (Digital Revolution)കൂടുതല്‍ സ്വാതന്ത്ര്യം നമുക്കു പ്രദാനം ചെയ്യാനാകുമെങ്കിലും, നമ്മെ ചില മാതൃകകളുടെ അടിമകളാക്കിത്തീര്‍ക്കാന്‍ അനുവദിച്ചുകൂടാ. എക്കോ ചേംബറുകളുടെ  തടവുകാരായിത്തീരുന്നത് ഒട്ടും ആശാസ്യമല്ല. ഇതുകൊണ്ട് ഉദ്ദേശിക്കുന്നത്, നമ്മുടേതില്‍നിന്നു വ്യത്യസ്തമായ വിശ്വാസപ്രമാണങ്ങളെയും ചിന്താഗതികളെയും ബദല്‍ചിന്തകളെയും പാടേ നിരസിക്കുകയെന്ന ഇടുങ്ങിയ മനോഭാവമത്രേ! ഈ സാഹചര്യത്തില്‍, അറിവിന്റെ ബഹുസ്വരത വര്‍ധിക്കാതിരിക്കുന്നതിനു പകരം, ആശയക്കുഴപ്പത്തിന്റെ ചെളിക്കുണ്ടില്‍ ഒഴുകിനടക്കാനാവും നമ്മുടെ വിധി. വിപണിയുടെയും അധികാരത്തില്‍ വാഴുന്നവരുടെയും ഇരകളായിത്തീരാനും അതു വഴിവയ്ക്കുന്നതാണ്. നിര്‍മിതബുദ്ധി ഉപയോഗപ്പെടുത്തി വിഭാഗീയചിന്ത വളര്‍ത്തണമെന്നും, സ്ഥിരീകരിക്കാത്ത വാര്‍ത്തകളും കണക്കുകളും അവതരിപ്പിക്കാമെന്നും, എഡിറ്റര്‍മാര്‍ക്ക് കൂട്ടായി നിന്നുകൊണ്ട് കൃത്യനിര്‍വഹണത്തില്‍ വീഴ്ചവരുത്താമെന്നുമുള്ള ചിന്തകള്‍ നമുക്കു സ്വീകാര്യമല്ല. യന്ത്രങ്ങളുടെ സുഗമമായ പ്രവര്‍ത്തനത്തിനു ബൃഹത്തായ സ്ഥിതിവിവരക്കണക്കുകള്‍ ((Big Data)  എത്ര തന്നെ അത്യന്താപേക്ഷിതമാണെങ്കിലും  വസ്തുതകളുടെ നിജസ്ഥിതി നഷ്ടപ്പെടാനുള്ള വലിയ സാധ്യത അന്തിമവിശകലനത്തില്‍ നിലനില്ക്കുന്നതായി കാണാം. വ്യക്തികള്‍ക്കിടയിലെ ആശയവിനിമയത്തിന് വിഘാതമായിത്തീരുന്ന ഈ സാഹചര്യം നമ്മുടെ മാനവികതയ്ക്കുതന്നെ ഭീഷണിയത്രേ. അറിവിനെ സജീവമായ, ഊഷ്മളമായ  മനുഷ്യബന്ധത്തില്‍നിന്നു വേര്‍പെടുത്താനാവില്ല. മനുഷ്യശരീരവും യഥാര്‍ഥജീവിതത്തിലെ ഇടപെടലും മുഴുകലും അതിലുള്‍പ്പെടുന്നുണ്ട്. സ്ഥിതിവി
വരക്കണക്കുകളും  ഡാറ്റയുമായിമാത്രമല്ല അതു ബന്ധപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത്; പ്രത്യുത, മനുഷ്യന്റെ അനുഭവജ്ഞാനവുമായിട്ടുകൂടിയാണ്. അതിനു വേണ്ടത്, സംവേദനക്ഷമതയും അനുകമ്പയും പങ്കുവയ്ക്കലുമാണ്. ഇതര മനുഷ്യരുടെ മുഖവും മുഖഭാവങ്ങളും തിരിച്ചറിയാന്‍ നമുക്കു സാധിക്കണം.
ആശയവിനിമയമേഖലയില്‍ ആശ്വാസമായ, സര്‍ഗാത്മകമായ സംഭാവനകള്‍ നല്‍കാന്‍ നിര്‍മിതബുദ്ധിയുടെ ഉപയോഗംവഴി സാധിക്കും. പ്രഫഷണല്‍ ജേണലിസത്തെ  അതു തുടച്ചുനീക്കാതിരു
ന്നാല്‍മാത്രം മതി. ജേണലിസത്തെ  സഹായിക്കുന്നവിധമാവണം അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനശൈലി. ആശയവിനിമയത്തിന്റെ പ്രഫഷണല്‍സ്വഭാവത്തെ അംഗീകരിക്കുന്നതുമായിരിയിരിക്കണം അത്. തന്റെ ഉത്തരവാദിത്വങ്ങളെക്കുറിച്ചു കൂടുതല്‍ അവബോധമുഉള്ളവരായിരിക്കണം ഈ മേഖലയില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഓരോ വ്യക്തിയും. അപ്രകാരം അവരെല്ലാവരും വിവേകബുദ്ധിയോടെ ആശയവിനിമയമേഖലയില്‍  പങ്കാളികളാവട്ടെ!